Όταν δεν επικοινωνούμε

Δυσκολια στην επικοινωνια - σχεσεις

Το να ακούς είναι τέχνη και ως τέχνη είναι ευτυχώς κάτι που μαθαίνεται. Αυτό το άρθρο μιλάει για το τι δεν λειτουργεί στην επικοινωνία και γιατί. Στο επόμενο άρθρο «Πώς δημιουργούμε εγγύτητα – τι σημαίνει ακούω» θα βρείτε περισσότερα για το πώς προσεγγίζουμε τον συνομιλητή μας ώστε να έρθουμε κοντά.

Γιατί δεν ακούμε

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στις σχέσεις των ανθρώπων είναι η έλλειψη επικοινωνίας. Τα προβλήματα επικοινωνίας στο γάμο, στη σχέση, στην οικογένεια και στη φιλία εμφανίζονται με πολλές μορφές, ανάλογα με το ρεπερτόριο επικοινωνίας που φέρει ο καθένας μας, κυρίως μέσα από τα παραδείγματα με τα οποία έχει μεγαλώσει.

Συχνά οι άνθρωποι διακόπτουν τον συνομιλητή τους, πριν προλάβει να ολοκληρώσει. Για πολλούς λόγους. Είτε γιατί έχουν πολλά να πουν οι ίδιοι για την δική τους εμπειρία, είτε γιατί δεν μπορούν να αντέξουν αυτό που ακούνε (π.χ. τους είναι συναισθηματικά βαρύ ή νιώθουν αδιέξοδο), είτε γιατί νομίζουν πως κατάλαβαν και θέλουν να δείξουν ότι είναι διορατικοί (εγωκεντρικά, δηλαδή, να δείξουν κάτι από τον δικό τους κόσμο), είτε γιατί φοβούνται μην ξεχάσουν αυτό που θέλουν να πουν, είτε γιατί κουράστηκαν. Ή γιατί δεν θέλουν να έρθουν κοντά με τον συνομιλητή τους, ή δεν μπορούν εκείνη την στιγμή, επειδή είναι απασχολημένοι με τα δικά τους, ή γιατί απλώς δεν έχουν μάθει πώς να ακούν. Μερικές φορές δεν αναγνωρίζουν την ανάγκη του συνομιλητή τους να μιλήσει για τον κόσμο του και να τον αναλύσει, γιατί οι ίδιοι δεν το συνηθίζουν. Συχνά αυτοί οι άνθρωποι λένε «πολύ το ψάχνεις», γιατί οι ίδιοι απλώς «δεν το ψάχνουν», τουλάχιστον όχι συνειδητά. Δεν είναι όμως όλοι οι άνθρωποι ίδιοι και, ενώ άλλοι έχουν ανάγκη να μην ψάχνουν, άλλοι έχουν ανάγκη να ψάχνουν. Προφανώς ο άνθρωπος που «το ψάχνει» έχει ανάγκη να το κάνει, για να καταλάβει τι του συμβαίνει. Λέγοντάς του «πολύ το ψάχνεις» ακυρώνουμε την ανάγκη του αυτή.

Άλλοτε δεν λένε τίποτα πάνω σε αυτά που ακούνε και αποσύρονται, συναισθηματικά ή γεωγραφικά. Είτε γιατί δεν ξέρουν τι να πουν, είτε γιατί ήρθαν σε επαφή με κάτι δικό τους που τους δυσκολεύει, είτε γιατί κατακρίνουν αυτό που ακούν και τον άνθρωπο που το λέει, είτε γιατί ψάχνουν λύσεις για αυτό που ακούν και δεν τις βρίσκουν και απογοητεύονται.

Άκουσέ με πρώτα

Το πιο συχνό παράπονο, ειδικά του γυναικείου πληθυσμού αλλά όχι μόνο, είναι πως ο συνομιλητής δεν καταλαβαίνει πως, όταν κάποιος μοιράζεται τις δύσκολες εμπειρίες του, δεν ψάχνει μόνο λύσεις. Μπορεί εν τέλει να ψάχνει και τις λύσεις, αλλά το πρώτο πράγμα που αναζητά είναι η κατανόηση. Να νιώσει ότι ο ακροατής του ενδιαφέρεται να τον ακούσει και να τον καταλάβει, ότι νοιάζεται και ότι έχει την επιθυμία να του διαθέσει χώρο και χρόνο. Η κατανόηση έρχεται μέσα από την ενσυναίσθηση. Ενσυναίσθηση (στα Αγγλικά empathy – και όχι εμπάθεια, όπως συχνά μεταφράζεται λανθασμένα) είναι το φαινόμενο του «συν-αισθάνεσθαι», δηλαδή να νιώθω και εγώ μαζί σου τα συναισθήματα που νιώθεις εσύ, καθώς μου μιλάς γι’ αυτά, ή, στην πραγματικότητα, την δική μου πλησιέστερη προσέγγιση σε αυτά που νιώθεις. Η ιδέα του να προσφέρω λύση, να φτιάξω τον κόσμο του άλλου, μάλιστα πριν καλά καλά τον ακούσω, παρόλο που μπορεί να πηγάζει από ευγενικά κίνητρα, δεν είναι αυτό που αρχικά ζητείται.

«Μάθε στους ανθρώπους να φτιάχνουν ψωμί, αντί να το φτιάξεις για εκείνους και να τους το δώσεις», λέει ένα ρητό. Είναι προτιμότερο, γιατί μετά θα ξέρουν πάντα να το φτιάχνουν μόνοι τους. Αλλιώς θα πρέπει πάντα να τους το δίνεις εσύ και θα παραμένουν εξαρτημένοι από σένα. Το ίδιο ισχύει όταν ακούμε. Ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα να βρει τις λύσεις μόνος του. Αυτό που τον δυσκολεύει είναι να βρει μέσα του τις δυνάμεις για να το κάνει. Με το να σταθείς με ενσυναίσθηση δίπλα σε έναν άνθρωπο, δημιουργείς εγγύτητα και μέσω αυτής του δίνεις την δύναμη να βρει μέσα του τις δικές του δυνάμεις, γιατί δεν είναι πια μόνος του. Έτσι, αντί να περιμένει να του προσφέρεις μασημένη τροφή, αντλεί δύναμη από την συμπαράσταση και βρίσκει τον δρόμο του. Όταν δεν ξέρουμε τι να πούμε σε κάποιο πρόβλημα που μας παραθέτει ο συνομιλητής μας, μπορούμε απλώς να μιλήσουμε για το δικό μας βίωμα ως προς την συναισθηματική μας κατάσταση και να πούμε, «Είμαι εδώ. Σε ακούω και σε νιώθω. Νομίζω πως καταλαβαίνω τι περνάς και προσπαθώ να σου πω κάτι που να σε βοηθήσει, αλλά δεν το βρίσκω και απογοητεύομαι». Αυτή η φράση δεν θα προσφέρει λύση. Θα προσφέρει όμως εγγύτητα. Και μερικές φορές, όταν μιλάμε για τα προβλήματα και τις δύσκολες εμπειρίες μας, δεν θέλουμε λύση. Θέλουμε να νιώσουμε κοντά και συνδεδεμένοι. Αυτό από μόνο του μας δίνει δύναμη και μας βοηθάει να αντλήσουμε από τις δικές μας δυνάμεις, ώστε να βρούμε μόνοι μας την λύση.

Με πολύ όμορφο τρόπο, με απλές εικόνες και με χιούμορ περιγράφει τα παραπάνω η ερευνήτρια και αφηγήτρια ιστοριών Brene Brown μιλώντας για την ενσυναίσθηση στο παρακάτω βίντεο (αν δεν εμφανίζεται το βίντεο, πρέπει να πατήσετε το “Συμφωνώ” στο κάτω μέρος της οθόνης σας που αφορά το GDPR):

Μερικά παραδείγματα σχετικά με τα λάθη που κάνουμε στην επικοινωνία

Όταν ακούμε, κάποια στιγμή έρχεται η σειρά μας να μιλήσουμε. Όταν αυτό που θα πούμε ξεκινάει με την λέξη «εγώ», καλύτερα είναι να σκεφτούμε καλά πριν μιλήσουμε. Να σκεφτούμε, δηλαδή, αν αυτό που έχουμε να πούμε έχει να κάνει με αυτό που ακούμε και τον συνομιλητή μας, ή αν έχει να κάνει με κάτι δικό μας. Στη δεύτερη περίπτωση θα μιλάμε πια για μας και όχι για εκείνον. Αν δεν αντέχουμε και πρέπει οπωσδήποτε να ξεκινήσουμε με το «εγώ», τότε καλό είναι να επανέλθουμε σε αυτό που λέει ο συνομιλητής μας, πριν μας το ζητήσει ο ίδιος. Για παράδειγμα, ξυπνάει το πρωί δίπλα σου ο σύντροφός σου και σου λέει για το όνειρο που μόλις είδε. Τον ακούς χωρίς να λες κάτι. Τελειώνει και τότε λες, «εγώ είδα ένα άλλο όνειρο σήμερα», και ξεκινάς με χαρά να το διηγείσαι, περιμένοντας να σε ακούσει. Εκεί δεν υπάρχει συνάντηση και εγγύτητα. Απλώς ο καθένας παραθέτει μια εμπειρία του στον άλλον. Όταν ο σύντροφός σου σου μιλάει για μια εμπειρία του, θέλει να ακούσει από σένα πώς επεξεργάζεσαι αυτή την εμπειρία, συναισθηματικά και πνευματικά. Θέλει να νιώσει ότι τον νιώθεις. Θέλει τις σκέψεις σου και τα συναισθήματά σου. Θέλει τις απορίες σου, την φαντασία σου. Θέλει να συνεχίσεις να μιλάς μαζί του για αυτό που σου μιλάει, θέλει να δείξεις περιέργεια. Θέλει να νιώσει ότι είσαι κοντά του. Αν φύγεις άμεσα σε κάτι δικό σου, τότε τον καλείς να κάνει για σένα αυτό που μόλις τώρα εσύ δεν έκανες για εκείνον.

Παρόλο που φτιάχτηκαν για να επικοινωνούμε, τα κινητά είναι η μάστιγα της εγγύτητας στην επικοινωνία. Έχουν γραφτεί ήδη πολλά πάνω σε αυτό. Το ζουμί είναι το εξής: όταν κάθεσαι κάπου με έναν φίλο και βγάζεις το κινητό σου στο τραπέζι, ουσιαστικά τον ενημερώνεις πως ανά πάσα στιγμή θα τον αφήσεις και θα ασχοληθείς με κάτι άλλο. Το κινητό είναι ένας τρίτος, αφού η παρουσία του επιτρέπει την δυνατότητα να διακοπεί η επαφή σου με τον φίλο σου.Αμέσως θέτεις ένα όριο στην εγγύτητα που θα δημιουργηθεί σε αυτή την συνάντηση. Το κινητό είναι ένας τρίτος, αφού η παρουσία του επιτρέπει σε μια σειρά από ανθρώπους και προσωπικές διαδικασίες να διακόψουν την επαφή σου με τον φίλο σου.

Πρόσφατα άκουσα την εξής ιστορία (τα ονόματα είναι αλλαγμένα): Η Χριστίνα καθόταν με τον φίλο της τον Γιάννη σε ένα καφέ. Μετά από πολλή ώρα που μιλούσαν κυρίως για τον Γιάννη, ξεκίνησε να του λέει για την τελευταία της ανακάλυψη που αφορούσε την σχέση της με τον πατέρα της. Αμέσως μόλις ξεκίνησε, ο Γιάννης πήρε το κινητό του στα χέρια, της είπε «συγνώμη, αλλά γράφω τις σκέψεις μου τώρα τελευταία, μισό λεπτό» και άρχισε να γράφει κάτι στο κινητό του. Η Χριστίνα περίμενε υπομονετικά δίνοντάς του χώρο και χρόνο. Όταν τελείωσε, τρία λεπτά αργότερα, ο Γιάννης είχε ήδη πάει στον κόσμο του, είχε προχωρήσει στην σκέψη του για τα δικά του και ξεκίνησε να μιλάει με ενθουσιασμό στην Χριστίνα για την κοπέλα που μόλις είχε γνωρίσει. Είχε ξεχάσει τελείως πως την είχε διακόψει πριν λίγο, πως η Χριστίνα είχε κάτι να του πει, δεν την ρώτησε ποτέ αν ήθελε να συνεχίσει, άρα δεν της έδειξε πως τον ενδιέφερε αυτό που είχε να του πει και τελικά εκείνη απλώς δεν του είπε για την ανακάλυψή της. Το αποτέλεσμα αυτής του της στάσης ήταν η Χριστίνα να απογοητευτεί, να νιώσει αδικημένη και να αποσυρθεί συναισθηματικά. Δεν την ενδιέφερε πια να ακούσει για τον ενθουσιασμό του Γιάννη.

Φυσικά, ο καθένας μας μπορεί να φερθεί όπως ο Γιάννης. Όταν όμως αυτή η δυσκολία στην επικοινωνία είναι ο κανόνας στην σχέση/φιλία, το αποτέλεσμα είναι η αποξένωση και τότε η εγγύτητα χτίζεται πολύ δύσκολα.

Εικόνα του έργου “Starry night” του Βίνσεντ Βαν Γκόγκ, από Wikimedia, Public Domain.

Διαδικτυακή Online ψυχοθεραπεία

Ψυχολογος online από Θεσσαλονίκη

Σε ποιους χρησιμεύει;
Σε τι δυσκολίες μπορεί να βοηθήσει; Πώς λειτουργεί; Τι χρειάζομαι για τις συνεδρίες online και ποιος θα με βοηθήσει με τα τεχνικά προβλήματα που μπορεί να προκύψουν;

Στείλτε μήνυμα

Η τέχνη του να ακούς

Στείλε μήνυμα